Stres jest reakcją naszego organizmu na trudności pojawiające się w życiu codziennym. Sytuacje te mogą wywoływać w nas poczucie zagrożenia, lęk przed czymś lub kimś, brak pewności siebie oraz trudne dla nas emocje np. smutek, rozdrażnienie, złość, przygnębienie, niepewność, napięcie. Przedłużający się stres może powodować duże trudności w funkcjonowaniu, choroby somatyczne oraz zaburzenia psychiczne. Młodzi ludzie, podobnie jak dorośli mogą odczuwać stres. Może on pochodzić z różnych źródeł, zaliczając do tego: dobre radzenie sobie w szkole, nawiązywanie i utrzymywanie przyjaźni lub spełnianie oczekiwań rodziców czy też nauczycieli. Niezależnie od naszego wieku lub rodzaju sytuacji(stresora) jaka nas spotkała schemat reakcji stresowej jest taki sam (grafika 1-lazarus, reakcja walcz lub uciekaj).
Reakcja walcz lub uciekaj : Na skutek zadziałania stresora, w układzie nerwowym dochodzi do wydzielania silnie pobudzających hormonów m.in. adrenaliny i kortyzolu. T właśnie dzięki nim organizm jest gotowy do zwiększonego wysiłku na wypadek sytuacji zmuszającej do walki bądź ucieczki. Czujemy wtedy, że nasze serce bije szybciej, wzrasta ciśnienie krwi, tętno i oddech przyśpiesza, zwiększa się poziom glukozy we krwi– wszystko po to abyśmy mogli się bronić. Aby być gotowym do walki lub ucieczki.
Stres może być pozytywny (eustres), ponieważ zapewnia nam energię do zmierzenia się z ważnym testem, prezentacją lub wydarzeniem sportowym. Jednak zbyt duży (dystres) lub długotrwały może powodować negatywne skutki.
Często spotykane przyczyny powstawania stresu, to m.in.:
- Brak wiary w swoje możliwości (np. na pewno nie dam rady, inni są lepsi)
- Trudność w radzeniu sobie z emocjami, np. takimi jak złość, agresja, smutek, wycofanie się z kontaktu
- Oczekiwanie porażki (np. wiem, że mi się nie uda, nie mam się co starać, i tak będzie klapa)
- Stawianie sobie nierealistycznych celów (np. inni siedzą nad tym tydzień, a ja to zrobię w jeden dzień; tylko taki sukces sprawi, że będę coś wart…)
- Stawianie sobie zbyt wysokich wymagań (np. nigdy nie jest dość dobrze, trzeba ciągle podnosić sobie poprzeczkę)
- Pomijanie powodów do zadowolenia (np. ciągle coś muszę, powinienem, małe sukcesy się nie liczą)
- Złe samopoczucie (np. przeciążenie obowiązkami, choroba)
- Zbyt mało czasu na odpoczynek (pojawiające się poczucie winy, że się nie uczę lub nie pracuję – marnuję czas na nieważne sprawy)
Symptomy przedłużającego się stresu:
- Psychiczne: lęk, irytacja, złość, obniżony nastrój, negatywne myśli, choroby i zaburzenia psychiczne
- Fizyczne: bóle głowy, żołądka, kołatanie serca, zaburzenia apetytu, snu, koncentracji, pocenie się
- Zachowania: rozdrażnienie, agresywne zachowanie, sięganie po alkohol i inne używki, spadek aktywności fizycznej, nadmierne oglądanie telewizji, przesiadywanie w Internecie, kompulsywne jedzenie.
W literaturze psychologicznej wyszczególniono 3 style radzenia sobie ze stresem:
- Styl skoncentrowany na zadaniu: polega na podejmowaniu aktywnych działań w celu rozwiązania problemu, poszukiwaniu rozwiązań, tworzeniu planu działania. Jeśli sytuacja należy do tych, których nie da się zmienić-zaakceptujmy ją.
- Styl skoncentrowany na emocjach: to skupianie się na własnych przeżyciach emocjonalnych i poszukiwanie sposobu obniżenia przykrego napięcia, poszukiwanie wsparcia u bliskich.
- Styl skoncentrowany na unikaniu: wystrzeganie się myślenia, przeżywania i doświadczania sytuacji będących źródłem stresu. Poszukiwanie aktywności, odwracających ich uwagę i tłumiących przykre emocje. Może to być : a) angażowanie się w czynności zastępcze np. objadanie się, ucieczka w sen, używki itp. b) poszukiwanie kontaktów towarzyskich: nie w celu zapomnienia o trudnościach i koncentracji na wspólnej rozrywce.
Z badań wynika, iż nie da się jednoznacznie zakwalifikować danego stylu jako skuteczny lub nie. Badacze podkreślają, że efektywność określonej strategii zależy od dostosowania do danej sytuacji. Dlatego też w radzeniu sobie ze stresem dużą rolę odgrywa elastyczność.
Przykładowe strategie poradzenia sobie ze stresem:
- Zrobienie sobie drobnej przyjemności
- Rozmowa z bliską osoba na temat problemu
- Wzięcie kilku głębokich oddechów i powiedzenie sobie „dam sobie radę”
- Zadbanie o relaks, np. w formie spaceru, ulubionej muzyki, techniki oddechowe, techniki uważności, medytacji, wizualizacje
- Spotkanie z przyjaciółmi
- Skupienie uwagi i myśli wokół tego, w czym jestem dobrym
- Sen – odpoczynek uspokaja nerwy
- Pozytywne myślenie
- Poszukiwanie rozwiązania
- Skorzystanie z pomocy specjalistycznej
Drogi Rodzicu:
- Zachęć dziecko do podzielenia się kłopotem. Staraj się zrozumieć jego uczucia, pomóż mu je nazwać i poznać źródło jego trudności. Zastanów się, dlaczego tak się czuje.
- Porozmawiaj z dzieckiem na temat problemowej sytuacji.
- Powiedz dziecku, że każdy mierzy się z trudnościami czy problemami. Z powodu stresu trudności mogą wydawać się większe, niż są w rzeczywistości. To sprawia, że unikamy rozwiązania problemu uważając, że jest on ponad nasze siły. Z powodu stresu możemy również wpaść w pułapkę negatywnego myślenia o sobie, co pozbawia nas wiary w możliwość zmiany sytuacji.
- Zapewnij o swoim wsparciu i pomocy.
- Nie bagatelizuj doświadczeń dziecka.
- Wspólnie opracuj plan pokonania trudności/rozwiązania problemu.
Poniżej znajdują się przydatne w radzeniu sobie ze stresem infografiki oraz linki :)
Nagrania ćwiczeń z publikacji:
„Uważność i spokój żabki” oraz” Moja supermoc- uważność i spokój żabki”
Eline Snel dla dzieci 5-8lat
